Decenijama, posebno poslednjih nekoliko godina, svedoci smo da sve veći broj ljudi oboleva od teških, neizlečivih bolesti (ne samo malignih), koji trpe strašan bol i tešku patnju, posebno u krajnjem stadijumu bolesti, i to ne samo oni, već i članovi njihove porodice. Zbog toga je u Srbiji pokrenuta inicijativa od strane Ministarstva zdravlja za transformaciju nedavno izgrađenih Kovid bolnica, širom zemlje, u kojima bi jedan deo bio pretvoren u Odeljenja za palijativno lečenje.
Podsetimo, takvi pacijenti ne trpe samo bol i druge fizičke simptome, već trpe i psihički (strah od nepoznatog, bola i drugih simptoma), socijalni (osećaj napuštenosti, usamljenosti u svom problemu) i duhovni pritisak (osećaj besmisla, beznađa, strah od smrti), što je Cicely Saunders, medicinska sestra i osnivač prvog hospica, prepoznala, nazvala "totalni" bol i ka tome je usmerila zbrinjavanje bolesnika zadnjih meseci ili nedelja života. Ovakav koncept lečenja omogućava poštovanje etičkih normi, autonomiju pojedinca, neškodljivost i dobročinstvo, koja se zasniva na pravu bolesnika na odluku o svom daljem lečenju.
Sistem ne prepoznaje pacijente obolele od neizlečivih bolesti
Kako za "Blic" objašnjava zamenica člana Odbora za zdravlje i porodicu Narodne skupštine Republike Srbije prof. dr Mirka Lukić Šarkanović, kada se završi lečenje, u smislu da nema načina za izlečenje, ovi pacijenti se u sadašnjim okolnostima šalju svojim kućama gde su prepušteni sami sebi i porodici, a u sistemu su, kao takvi, gotovo neprepoznati.
- Situacija se dodatno komplikuje ako pacijent nema porodicu ili nekog ko bi brinuo o njemu. Tada se postavlja pitanje gde sa takvim bolesnicima, kada moraju da napuste bolnicu jer je lečenje završeno - ističe dr Lukić Šarkanović specijalista anesteziolog, subspecijalista medicine bola i načelnica ambulante za tretman hroničnog bola Univerzitetskog Kliničkog centra Vojvodine u Novom Sadu.
Prema njenim rečima, za suzbijanje bola i drugih simptoma, takvi pacijenti se javljaju lekarima iz Službe kućnog lečenja u nadležnim domovima zdravlja ili specijalistima za tretman bola, ali to je, čak i da ovakve službe postoje i dobro su razvijene i organizovane, kako kaže, nedovoljno jer se još uvek bore sa brojnim drugim problemima - socijalnim, psihičkom patnjom i duhovnim dilemama.
- Pristup ovim bolesnicima mora biti tako koncipiran da obuhvati kompletnog pacijenta, sve aspekte života i sve patnje i dileme, sa kojima se suočava tzv. holistički pristup. Cilj lečenja je da se postigne što bolji kvalitet života, u datim uslovima, i omogući bolesniku olakšanje bola i drugih simptoma koji prate najteže bolesti, u njihovoj terminalnoj fazi, u uslovima koji su za njega najbolji i uz osobu(e) uz koje želi da provodi poslednje nedelje, dane i sate svog života - naglašava naša sagovornica.
Dr Lukić Šarkanović: Jedino rešenje - formiranje palijativnih centara
Dodaje i da pristup tim pacijentima mora biti multidisciplinaran i da obuhvata, pre svega, angažman lekara različitih specijalnosti i medicinskih sestara ali i negovatelje, fizioterapeute, psihologe, socijalne radnike, pravnike, duhovnike...
- Ovakav pristup bi omogućilo samo formiranje palijativnih centara, što je i intencija Ministarstva zdravlja i ministarke prof. dr Danice Grujičić, koja kao hirurg-onkolog savršeno dobro zna koliko je važno postojanje ovakvih centara za obolele i njihove porodice ali i koliko će njihovo osnivanje rasteretiti čitav zdravstveni sistem - smatra dr Lukić Šarkanović.
Kako kaže, pitanje smrti uvek donosi određenu, veću ili manju, dozu straha, verovatno zato što o samoj smrti i umiranju ne znamo ništa, sem da je smrt konačan proces i da nas sa sigurnošću sve očekuje. Zavisno od kulturološke, socijalne ili verske pripadnosti, na smrt se gleda sa različitih aspekata i pojedinac se različito suočava sa umiranjem i smrću i u tom smislu svaki pacijent zahteva individualni pristup.
- Razvoj palijativnog lečenja, čiji je glavni cilj olakšati patnju i bol pacijenta, u zadnjim nedeljama i danima njegovog života, bez namere da se utiče na kraj života, bilo da ga se skrati ili produži, i njena veća pristupačnost što širem krugu obolelih, u smislu osnivanja što većeg broja ovakvih centara širom Srbije, značajno će doprineti olakšanju bola i patnje ne samo obolelih, već i njihovih porodica, okoline i olakšati funkcionisanje samog zdravstvenog sistema - zaključuje dr Lukić Šarkanović.
