Jelisaveta Načić, žena čudesne biografije, hrabra i darovita, gradila je Beograd, kada je on od turske kasabe postajao moderan evropski grad, prestonica kraljevine Srbije.
Bila je jedna od najznačajnijih srpkinja sa početka 20. veka. Nove generacije imaju mnogo razloga da se ponose njenim delom. Često prolazimo pored njenih kuća, škola, crkava, i ne znamo ko ih je projektovao. Zato je kultura sećanja, na one koji su bili najbolji među nama, investicija u budućnost Srbije.
Zaboravili smo Jelisavetu Načić, treba obrisati prašinu i paučinu sa njenog imena. Govoreći na otvaranju izložbe o Jelisaveti Načić, u Biblioteci grada Beograda, Zorana Mihajlović potpredsednica Vlade Srbije, rekla je da je "Načićka bila žena ispred svog vremena, avangarda sa početka 20 veka. Dužni smo da joj kažemo hvala i izvini, jer smo je zaboravili“.
Jelisaveta Načić rođena je u Beogradu 1878. godine, kao trinesto dete bogatog trgovca Mihajla S. Načića. Svoj miraz potrošila je na školovanje na velikoj školi. Završila je arhitekturu u prvoj generaciji arhitekata školovanih u srbiji 1900. godine. Bila je prva žena zaposlena u državnoj upravi, najpre u ministarstvu građevina Srbije, a zatim u Beogradskoj opštini 1902. godine gde radi sve do početka prvog svetskog rata, kada je 1916. kao osvedočeni patriota proterana u logor Nežider u Mađarskoj. Jer je, na terazijama koje je uređivala, podigla slavoluk na kome je pisalo:“Nisu svi Srbi oslobođeni“ u čast srpskih ratnika koji su se vraćali iz Balkanskih ratova.
U logoru se zaljubljuje, venčava i rađa devojčicu Luciju 1917. godine sa albanskim profesorom Luk Lukajem. Logoraši su ga zvali: „Albanac koji je voleo Srbe“. Ostalo je zabeleženo da je on pisac prvog albansko-srpskohrvatskog rečnika, objavljenog u Beogradu 1935. godine i koji se može naći u Narodnoj biblioteci Srbije. Po izlasku iz logora, žive dve godine u Beogradu, a zatim u Skadru, zbog bolesti Lucije i političkog angažmana Luk Lukaja. Lukaj je bio ministar u vladi Esad Paše, prijatelja Srba, koji je pomogao Srbima da pređu preko Albanije u vreme Prvog svetskog rata.
U Dubrovnik se sele 1923 godine, gde žive do kraja života. Ona umire 1955 godine, osam godina posle smrti svog supruga. Umire siromašna i zaboravljena. Iz protesta, što joj FNRJ nije dala penziju, ćerka Lucija, sahranjuje je na nepoznatoj adresi i zariče se da je nikada nikome neće otkriti. Jelisaveta se u Dubrovniku, kažu, nije bavila arhitekturom...
Bila je posvećena porodici, unuci, putovanjima i čeznula za Beogradom.....Tako se u Beogradu završila jedna blistava karijera prve dame srpske arhitekture i zaboravljene graditeljke Beograda.
Njene najznačajnije građevine su raskošna škola Kralj Petar Prvi kraj Saborne crkve (1906.), Zelene barokne stepenice od ripanjskog kamena preko puta francuske ambasade (1903), mnoge privatne kuće... Prva bolnica za tuberkolozne u Srbiji (1912), koja je stradala za vreme Prvog svetskog rata.
Prvi kolektivni stanovi na Balkanu kraj Bajlonijeve pijace. Projektuje crkvu Aleksandra Nevskog i crkvu u Štimlju na Kosovu. Kao urbanista, uređuje Kalemegdan, Terazije (1911). Sarađuje sa Ivanom Meštrovićem, prijateljica je sa Dimitrijem Tucovićem, Kolom srpskih sestara i mnogim drugim poznatim Srpkinjama i Srbima tog doba.
Vođenje kroz izložbu
Izložba "Omaž Jelisaveti Načić, prvoj dami srpske arhitekture i zaboravljenoj graditeljki Beograda", koju organizuju izdavačka kuća "Plavi jahač" i Biblioteka grada Beograda, otvorena je u galeriji "Atrijum", a u utorak 27. septembra kroz izložbu će voditi autorka Nataša Marković.