Kapije Beograda predstavljaju vizuelne orijentire i imaju simbolički značaj za prestonicu
Arhitektonski stil oba kompleksa je značajan za beogradsku modernu istoriju i identitet
Prve asocijacije na reč „kapija“ svakog Beograđanina bez mnogo razmišljanja bile bi "Rudo" i "Geneks", tj. Istočna i Zapadna kapija Beograda, monumentalna zdanja u brutalističkom stilu iz sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka, koja predstavljaju i svojevrsni orijentir jer ih lako uočavaju svi koji prolaze kroz prestonicu.
Tri solitera na Konjarniku, poznata kao "Rudo", već decenijama zauzimaju posebno mesto među najprepoznatljivijim obeležjima Beograda. Izgrađene u periodu od 1973. do 1976, ove kule visoke 85 metara sa po 28 spratova predstavljaju dominantan orijentir istočnog ulaza u grad.
Istočna kapija
Istočnu kapiju Beograda, "Rudo", čini kompleks solitera piramidalne strukture i izgrađena je kao arhitektonski simbol na ulasku u prestonicu sa istočne strane. Osim po visini, Istočna kapija upadljiva je i po arhitekturi, jer su zgrade izgrađene u stilu brutalizma, a međusobno su postavljene tako da formiraju prepoznatljivu siluetu vidljivu sa auto-puta.
Ime po rodnom mestu
Projekat su potpisali Vera Ćirković i Milutin Jerotijević, dok je naziv "Rudo" dao beogradski arhitekta, koji je bio zadužen za nadziranje radova, Dragoljub Mićović, po svom rodnom mestu u Bosni i Hercegovini. Tri solitera na Konjarniku jedan su od simbola Beograda koji predstavlja istočni ulaz u naš grad.
Soliteri Istočne kapije Beograda zovu se "Rudo 1", "Rudo 2" i "Rudo 3". Raspored zgrada je takav da su međusobno okrenute jedna ka drugoj, a u centralnom delu nalazi se plato i dečje igralište.
Svaki soliter ima 190 stanova, u kojima živi oko 1.500 stanara. Sa najviših spratova Istočne kapije pruža se impresivan pogled. Ove nebodere lako uočavaju svi oni koji prolaze kroz prestonicu, zbog čega su prepoznatljiv znak glavnog grada, a zajedno sa zgradom "Geneksa" čine Kapije Beograda.
Te dve kapije, osim što nose sentimentalnu vrednost, predstavljaju vizuelne orijentire, imaju arhitektonski i istorijski značaj.
Zapadna kapija
Zapadnu kapiju Beograda čine dva solitera spojena mostom, poznatija kao zgrada "Geneksa" i prva su asocijacija za Novi Beograd. Visina mu je 135 metara.
Kula „Geneks“ je jedan od simbola razvoja prestonice, bila je sedište uspešne jugoslovenske firme, stecište tadašnjeg poslovnog i političkog sveta. Soliter je projektovao arhitekta Mihajlo Mitrović 1980. godine u brutalističkom stilu.
Dve betonske kule povezane su mostovnom strukturom na 26. spratu. Kula "Geneks" ima 35 spratova i rotirajući restoran na kružnom vrhu koji pruža nesvakidašnji pogled na Beograd, Srem i Šumadiju. Da bi se kupola vratila u početni položaj, prikazujući panoramu od 360 stepeni, potrebno joj je 24 sata. Nažalost, to nikad nije profunkcionisalo.
Svojevremeno, pristup 35. spratu Zapadne kapije Beograda imali su samo odabrani. Gosti su bili poslovna elita i vrh partije, uticajni, ugledni i poznati ljudi tog vremena.
Na predlog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Beograda, 2021. godine zgrada je proglašena za kulturno dobro.
"Geneks" predstavlja materijalni dokument perioda naglašene želje beogradskog urbanizma za formiranjem upadljivih gradskih simbola i veličanstven poduhvat prepoznat i van granica tadašnje Jugoslavije.
Kako je mesto Rudo u Bosni dobilo ime
Pošto je Istočna kapija dobila ime po mestu Rudo u BiH, evo kako je to mesto dobilo ime.
Postoji više tumačenja etimologije ovog toponima:
- Prema boji zemlje: Jedna od teorija je da naziv potiče od reči "rudo", što je stari slovenski izraz koji se odnosi na crvenu, rumenu ili rđastu boju zemlje, koja je karakteristična za to područje. Ova boja je često posledica prisustva rude gvožđa, pa se naziv može dovesti u vezu i sa rudarstvom, iako direktni dokazi za antičko ili srednjovekovno rudarstvo na samoj lokaciji grada nisu dominantni
- Prema vrsti drveta: Drugo tumačenje povezuje ime sa određenom vrstom drveta, konkretno sa drvetom koje se koristilo za izradu ruda (delova zaprežnih kola)
- Po nekim pričama, poreklo imena mesta Rudo vezuje se za biljku rujevinu koja, po lokalnim legendama, rudi (zri, rumeni) u proleće, tako da su se srednjovekovni trgovci prolazeći Dubrovačkim drumom (Dubrovnik - Užice i Dubrovnik - Ras) odmarali u sadašnjem Rudom, koje je bilo raskrsnica puteva.
